ANGIELSKI wz.MkII
W połowie lat trzydziestych Brytyjczycy doszli do
wniosku, iż zasada "pokoju przez rozbrojenie" nieco się zdezaktualizowała.
Mając przed oczyma narastający militaryzm hitlerowski i widmo kolejnego
konfliktu zdecydowano o zmodernizowaniu armii. Dotyczyło to także hełmów.
Do tej pory opierano się całkowicie na, pochodzącym z okresu IWŚ, modelu MkI. Nie posiadano jednak zbyt dużo zapasów, a wraz z upływem czasu i te skromne ilości zaczęły kurczyć się na skutek zużycia. Postanowiono zatem o modyfikacji MkI, realizowanej głównie dzięki firmie HELMETS Ltd, poprzez wprowadzenie kilku istotnych zmian.
Pozostawiono czerep hełmu pierwszowojennego (MkI). W wielu jednak przypadkach usunięto magnetyczną obręcz, bądź też - w późniejszym okresie - dodano jej odmianę wykonaną ze stali nierdzewnej. Egzemplarze, w których pozostawiono oryginalną, magnetyczną nakładkę, oznaczano od wewnątrz białą literą "M".
Czerep
hełmu MkI* z nakładką ze stali nierdzewnej. Zwróć uwagę na sygnaturę.
W 1937r. wprowadzono nowy wariant zawieszki podpinki (chin strap securing lug MkI), by już rok później zmodernizować ją ponownie (chin strap securing lug MkII). Obie oczywiście niemagnetyczne, ponieważ Brytyjczycy byli przewrażliwieni na punkcie magnetycznego ekwipunku, który – według nich – powodowa miał zaburzenia wskazań kompasu.
Zawieszka podpinki w wersji z roku 1938. Bardzo często są sygnowane
datą produkcji. Spotkać można także te z 1939r.
Nie odpuszczono także podpince. Zamiast skórzanego paska wprowadzono dwuczęściową parcianą taśmę, złączoną mosiężną klamerką, i posiadającą na obu końcach sekcję niemagnetycznych sprężynek (chin strap MkI). W związku z tym, że ten wariant podpinki, współpracujący z zawieszką w odmianie MkI, miał tendencje do wyczepiania się, całość dosyć szybko unowocześniono nieco modernizując same zakończenia podpinki (chin strap MkII). Nowy jej wariant współgrał z zawieszką w odmianie MkII.
Chin strap MkII
Różne rodzaje materiałów użytych do produkcji podpinek. Środkowa jest
najprawdopodobniej najstarsza, natomiast pierwsza najmłodsza.
Największe zmiany dotyczyły jednak wyposażenia wewnętrznego. Od 1937r. zaczęto stosować zupełnie nowy jego rodzaj (helmet lining MkI). Zbudowany był z fibrowej obręczy, do której przynitowane były dwa fibrowe, krzyżujące się pałąki oraz pas dermy, wycięty w pięć "listków", zszytych na końcach dla przewleczenia sznurowadła. W szczycie umocowano owalną piankę, obciągniętą dermą, zaś do fibrowego stelaża dodano filcowe przekładki, izolujące wyposażenie wewnętrzne od czerepu. Całość przytwierdzona była do czerepu za pomocą śruby z nakrętką (linig securing bolt MkI), co w znaczący sposób ułatwiało demontaż wkładu w celu jego wymiany, czy też składowania.
Wkład MkI,, JCS & W 1939.
Wkład sygnowany jest nazwą producenta, datą produkcji oraz rozmiarem.
Całość tych zmian doprowadziła do stworzenia nowego
hełmu - Helmet, Steel, MkI*.
Hełm MkI* z prywatnym, skórzanym wyposażeniem wewnętrznym, nieznanego
niestety producenta. Zbliżone warianty takiego wkładu wykorzystywane były przez
oficerów także w czasie IWŚ, stąd nie jest wykluczone, że pochodzi z tamtego
okresu i zostało ono przełożone z innego egzemplarza. Pozostawiono oryginalną,
magnetyczną nakładkę na obrzeże. Zapewne
używany był przez któregoś z oficerów ARP.
Już w zamierzeniach jednak miał on być rozwiązaniem tymczasowym, potrzebą chwili, wobec czego bardzo szybko zaczęto rozważać wprowadzenie nowego modelu hełmu. Co też zresztą uczyniono. Stąd też pozyskanie klasycznego MkI* jest naprawdę nie lada wyzwaniem i osiągnięciem.
To głównie w ten model hełmu wyposażeni byli żołnierze BEF, walczący w Europie w 1940r. Nie powinna zatem dziwić skromna ilość tych hełmów, pamiętając o tym, że większość z nich pozostała na plażach Dunkierki.
Już w 1937r. zadecydowano, że nowy model hełmu ma
być całkowicie niemagnetyczny. Zaczęto zatem produkować czerepy bardzo zbliżone
kształtem do czerepu hełmu MkI, jednak z obrzeżem zabezpieczonym nakładką ze
stali nierdzewnej (pierwsze egzemplarze były nawet oznaczone wewnątrz
"SS" - stainless steel). Montowano zawieszki podpinki MkII, podpinkę
MkII oraz wkład MkI.
W ten sposób narodził się Helmet, Steel, MkII.
Hełm MkII.
Produkcja ruszyła prawdopodobnie we wrześniu
1938r., a pierwsze egzemplarze kierowano do policji oraz straży pożarnej. Dostawy
dla armii i ARP rozpoczęły się wraz z początkiem następnego roku. Po
wprowadzeniu MkIINo2, hełm zyskał nowe oficjalne oznaczenie – Helmet, Steel, MkII No1.
Hełmy MkII są sygnowane nieco inaczej niż MkI. Kod
producenta, datę produkcji oraz numer serii blachy, z której czerep wykonano
odnajdziemy najczęściej w okolicach zawieszki podpinki, choć zdarzają się także
na nakarczku.
RO&CO
JT I 1939 oraz HCR WD1
Ze względu na podobieństwo hełmów wz.MkII
występujących w różnych krajach, zamieszczam tabelę, która powinna ułatwić
identyfikację hełmu po wybitej sygnaturze na rondzie...
|
Sygnatura
|
Fabryka
|
Państwo
|
Lata
produkcji |
|
C.L./C. |
Canadian Motorlamp Co. |
Kanada
|
?? |
|
G.S.W. |
General Steel Wares and
Aluminium Goods |
|
?? |
|
A.G./.C. |
General Steel Wares and
Aluminium Goods |
|
?? |
|
HBH |
Harrison Bros & Howson
(Sheffield) |
W.Brytania
|
1938-40 |
|
JSS |
Joseph Sonkey & Sons
(Bilston) |
|
1938-41 |
|
WD |
Wiliam Dobson & Son
(Birmingham) |
|
1938-40 |
|
B.M.B |
Briggs Motor Bodies Ltd (Dagenham)
|
|
1939-43 |
|
RO&Co |
Rubery Owen & Co Ltd
(Darlaston) |
|
1939-43 |
|
CS |
Clydesdale Stamping Co Ltd
(Dudley) |
|
1939-40 |
|
F&L |
Fisher & Ludlow Ltd
(Birmingham) |
|
1939-42 |
|
EC&Co |
Ltd E Camelinat & Co Ltd
(Birmingham) |
|
1939-42 |
|
?? |
Steel Ceilings Ltd (Hayes) |
|
1939-40 |
|
?? |
Evenson Brothers (Worcester) |
|
1939-40 |
|
AMC |
?? |
|
?? |
|
CS&W |
?? |
|
?? |
|
VB |
Verenigde Blik Fabriken (Verblifa)
|
Holandia |
1953-57 |
|
M.V.O. |
Ministerie Van Oorlog (Minisrty
of War) |
|
?? |
|
M.V.D. |
Ministerie Van Defensie |
|
od 1960 |
Hełm w różnych okresach produkcji pokrywany był
różnymi lakierami. W latach 1936-38 stosowano chropowatą zieleń.
Aaron’s Col.
Nie wiadomo dlaczego zamieniono go na błyszczącą, ciemną zieleń, która z kamuflażem miała jednak niewiele wspólnego…
Aaron’s Col
W latach 1941-42 wprowadzono matowe, chropowate
khaki…
Aaron’s Col
…by wojnę zakończyć w ciemnym brązie. Po niej na
części hełmów znaleźć możemy jasną zieleń.
Oczywiście w czasie wojny żołnierze zmieniali „ustawienia fabryczne koloru” i nanosili własne poprawki, głównie w zależności od terenu toczonych walk, dlatego też nie jest łatwo zdobyć obecnie MkII w pierwotnej barwie, zwłaszcza ten pochodzący z pierwszych lat produkcji.
Jak to zwykle bywa, dosyć szybko wymagania wojennej
gospodarki oraz opinie użytkowników zdecydowały o modernizacji pierwotnej
wersji hełmu.
Na pierwszy ogień poszły zawieszki podpinki. Wraz z
początkiem 1939r. opracowano ich nowy wariant (chin strap securing lug MkIII),
o znacznie uproszczonej budowie i dużo bardziej przyjazny dla użytkownika, tzn.
pozwalający mu w razie konieczności na szybką wymianę podpinki. Choć projekt
początkowo miał służyć głównie hełmom w obronie cywilnej, zatwierdzono go także
dla hełmów bojowych.
Na niektórych egzemplarzach spotkać można datę produkcji oraz
oznaczenie modelu.
Dążąc do uproszczenia produkcji, w 1939r., zrezygnowano z filcowych izolatorków na rzecz gumowych, oraz z owalnego "pada", zastępując go gumowym krzyżakiem. W ten sposób powstał nowy model wkładu, oznaczony helmet lining MkII.
Helmet lining MkII.
Krzyżakowy gumowy amortyzator.
Oprócz klasycznych egzemplarzy wkładów spotkać można wszelkiego rodzaju
hybrydy, typu czerwona fibra, TTC 1940…
…rama wkładu MkII z amortyzatorami z MkI, HELMETS
1939…
…czy też przynitowane krzyżakowe amortyzatory, VERO 1940.
Wkłady są sygnowane na fibrowych pałąkach podobnie jak wersja MkI, tzn. nazwa producenta, data produkcji oraz rozmiar.
VERO 1940, BMB 1940, TTC 1940.
|
Sygnatura
|
Fabryka
|
Państwo
|
Lata
produkcji |
|
VMC |
Viceroy Manufacturing Company |
Kanada
|
? |
|
H&S |
? |
? |
? |
|
ABL |
Armee Belge Belgishe legar |
Belgia |
1950-60 |
|
Helmets Ltd |
Helmet Ltd (Wheathampstead) |
W.Brytania
|
1937-41 |
|
VERO |
Everett W Vero &Co (London)
|
|
1937-44 |
|
JCS&W Ltd |
J Compton Sons & Webb Ltd
(London) |
|
1938-43 |
|
BH&G |
Barrow Hepburn &Gale Ltd
(London) |
|
1939-40 |
|
TTC |
Teddy Toy Co. Ltd (Dagenham) |
|
1939-42 |
|
BMB |
Briggs Motor Bodies Ltd
(Dagenham) |
|
1939-45 |
|
FFL |
|
|
1942-49 |
|
FH |
|
|
1940-41 |
|
CCL |
Charles Collett Ltd (London) Christy & Co Ltd (London) |
|
1940-45 |
|
AG&Co |
Aluminium Goods Company |
Kanada
|
1940 |
|
CG&S |
|
? |
1941 |
|
SNL |
S.E. Norris Ltd |
W.Brytania
|
1940 |
|
N Ltd |
S.E. Norris Ltd |
|
1940 |
|
W&LC |
|
|
1941 |
Produkowany był w siedmiu rozmiarach od 6 ¼
do 7 ¾ cala. Największy nie posiadał żadnych gumowych amortyzatorów.
W polu narzekano na odkręcanie się śruby mocującej
wkład. Zaradzono temu na początku 1940r. zwiększając długość gwintu śruby i
wprowadzając sześciokątną nakrętkę, która posiadała w gwincie gumę (lining
securing bolt MkII). Dwa lata później stosowano już śrubę o małej średnicy łba
przy niezmienionej nakrętce (lining securing bolt MkIII).
Na zdjęciu grupowym, od lewej: lining securing bolt MkI, MkII, MkIII.
Dążąc do uproszczenia produkcji, w 1941r.
wprowadzono nowy wariant podpinki (chin strap MkIII), wykonanej z elastycznej
taśmy o szerokości 25,5mm.
Do regulacji długości służyła klamerka bez bolca.
Zresztą i to nie wystarczyło – dwa lata później okazało się, że podpinka nie musi być elastyczna na całej swojej długości, w związku z czym od tej pory jej część wykonana była ze zwykłej taśmy (chin strap MkIIIA).
Brytyjczycy na swoich hełmach bardzo chętnie
używali wszelkiego rodzaju siatek oraz pokrowców maskujących. Zwłaszcza te
pierwsze cieszyły się sporą popularnością.
Siatka o gęstym splocie – ten wariant był masowo wykorzystywany od
1943r.
Popularną praktyką było umieszczanie opatrunków osobistych pod siatką.
Pokrowiec z moskitierą, Black Bros. Ltd., 1944. Znacznie rzadziej
spotkać można wersje bez moskitiery. Być może z tego powodu, iż te ostatnie
były w powszechnym użyciu.
Inna wersja z usztywnionymi obręczami, SHAH, 1943
Znacznie rzadziej nanoszono kamuflaż bezpośrednio
na czerep.
Wzór używany najprawdopodobniej w południowej Europie, w czasie walk we
Włoszech lub Afryce Północnej, RO&CO 1939, VERO 1940.
Na hełmach można spotkać oznaki służby lub
jednostki, w której służył żołnierz. Najczęściej są namalowane, choć zdarzają
się także kalkomanie. W odróżnieniu od hełmów z okresu IWŚ, oznaki na tych z
IIWŚ umieszczane są zazwyczaj z boku, a nie na czole.
Oznaka jednostki irlandzkiej, 2. Królewskiego Pułku Strzelców z
Dublina.
fot. bronislaw36
Hełm żołnierza Królewskich Saperów, JSS oraz VERO 1938. Zwróć uwagę, że oznaka namalowana jest na czole hełmu. Wynika to zapewne z tego, iż hełm jest wczesnej produkcji i użycia. Nie jest wykluczony, a nawet jest bardzo prawdopodobny, epizod w BEF w 1940r., Francja.
W 1943r., wraz z zaadoptowaniem na potrzeby armii hełmu MkIII, MkII uznano za przestarzały. W sumie wyprodukowano ich 12mln, nie licząc wszelkiego rodzaju odmian wytwarzanych w Kanadzie, RPA, Australii, Indiach… Hełmy wysłano także do Turcji, Grecji, Irlandii, wyposażono w nie oddziały Wolnych Francuzów. Pod koniec 1941r. 50tys sztuk wysłano do ZSRR na potrzeby tworzącej się właśnie Armii Polskiej.
Nie wszystkie hełmy miały szczęście, aby dotrwać w dobrym stanie do naszych czasów…
Hełm brytyjski MkII w roli reliktu podniesionego z pola walki w
północnej Francji, RO&CO 1939.
Po IIWŚ hełm MkII był używany przez wiele europejskich państw, gdzie powstało także kilka jego klonów (Belgia, Holandia).
Jako, że można pogubić się w tych wszystkich „Mk”, postaram się to teraz uporządkować. Niestety brakuje tu kilku elementów, w związku z czym proszę o pomoc w dodawaniu zdjęć.
|
Helmet body – czerep stalowy |
|
|
Chin strap - podpinka |
MkI MkII
MkIIA
MkIII
MkIIIA |
|
Chin strap securing lug - zawieszka podpinki |
MkI MkII
MkIII
|
|
Helmet lining - wyposażenie wewnętrzne |
MkI
MkII
|
|
Lining securing bolt - śruba mocująca wyposażenie
wewnętrzne |
Od lewej MkI, MkII, MkIII
|
========================================================================================================
W obliczu narastającego napięcia na arenie międzynarodowej, a także mając w pamięci przykre doświadczenia z okresu IWŚ, przystąpiono w Wielkiej Brytanii– obok szybkiej modernizacji armii – do rozbudowy oraz doposażenia wszelkiego rodzaju organizacji paramilitarnych. Oczywiście priorytet miały zamówienia wojskowe, w związku z czym organizacje typu Supplementary Fire Party czy Home Guard musiały często polegać na wszelkiego rodzaju improwizacjach. Dotyczyło to także hełmów, dzięki czemu temat ten jest obecnie bardzo ciekawy z punktu widzenia kolekcjonerstwa. Musimy jednak zdać sobie sprawę z tego, że jest to zagadnienie na tyle obszerne i różnorodne, iż trudno wcisnąć je w jakiś gorset. Niemniej spróbujemy ;)
Na początku 1939r. Air Raid Precaution złożyło zamówienie na 1,8mln hełmów. Zrealizowano je do lipca. Bardzo szybko, biorąc pod uwagę wielkość zakupu, jednak musimy pamiętać, że był to czas przed Dunkierką, po której Wielka Brytania przez jakiś czas dosłownie walczyła o przetrwanie. We wrześniu zdecydowano o nabyciu kolejnych 750tys sztuk. Przy obu zakupach chodziło najprawdopodobniej o MkI*, a także pierwsze egzemplarze oraz odrzucone przez odbiór wojskowy MkII. Były to jednak hełmy bojowe, względnie drogie, których stal Hadfielda nie była niezbędna w hełmach organizacji paramilitarnych.
W poszukiwaniu rozwiązania w lipcu 1940r. przystąpiono do produkcji hełmu MkIINo2 (Helmet, Steel, MkIINo2). W swojej budowie był wierną kopią bojowego MkIINo1, jednak prawdopodobnie posiadał nominalnie gorsze parametry balistyczne, niż jego starszy brat MkINo1, a w większości wykonywany był ze stali magnetycznej.
Hełm brytyjski MkIINo2C, producent czerepu BMB 1940r., producent wkładu TTC 1940r., sygnowany „GAC” (prawdopodobnie Gloster Aircraft Company).
W odróżnieniu od hełmów bojowych był malowany na kolor granatowy, szaroniebieski bądź czarny (zależnie od przeznaczenia), a w okolicy zawieszek podpinki nawiercano otworki, w ilości od 1 do 4, powołując w ten sposób do życia wersje MkIINo2A, MkIINo2B, MkIINo2C oraz MkIINo2D. Z całej tej rodziny jedynie MkIINo2A nie był magnetyczny (być może były to MkIINo1, które nie przeszły testów balistycznych).
Hełmy z rodziny MkIINo2: A (niemagnetyczny), B oraz C
O ile hełmy MkIINo2 zostały przyjęte z otwartymi ramionami przez OC, o tyle pomysł ten nie przypadł do gustu HG. Jej członkowie nie mieli jednak wyjścia - w październiku 1940r. formacja ta posiadała zaledwie ok.180tys hełmów, wobec zapotrzebowania ocenianego na 1,7mln. Zdecydowano wobec tego, że każda forma ochrony głowy będzie lepsza niż żadna, i zaaprobowano MkIINo2. W lipcu 1941r. na stanie HG było już 1mln MkIINo1 oraz 700tys MkIINo2. Jako pierwsze nowe hełmy otrzymały oddziały działające w strefach zagrożenia (południowe wybrzeże, bombardowane miasta). Hełmy dla HG malowano z reguły na kolor khaki, choć zdarzają się także szaroniebieskie.
Hełm MkIINo2c w wersji dla HG. Zwróć uwagę na kamuflaż, naniesiony bezpośrednio na czerep, podpinkę, oraz na oszczędną w formie śrubę mocującą wkład. Producent czerepu oraz wkładu BMB 1941r
Bardzo ciekawy przykład oznakowania hełmu.
fot. Czarek
Hełmy dla strażaków pokrywano lakierem "smooth grey green", natomiast te dla ARP były początkowo w "grey green", by już w 1939r. zamienić go na czarny.
Prawdopodobnie jeden z pierwszych hełmów MkII przekazany dla oddziałów ARP. Sygnowany na czerepie „HCR WD1” oraz na wkładzie „JCS 1939”
Mk II w barwach SFP czyli Supplementary Fire Party
lub Street Fire Party.
fot. Sulla
Obok hełmów No2 spotkać można model niemal identyczny z hełmem bojowym, charakteryzujący się jednak brakiem nakładki na obrzeżu. Brak danych na temat jego odporności, jednak prawdopodobnie odpowiadała ona tej w No1. Wytwarzany był przez BMB. Znam jedynie egzemplarze z 1941r.
Hełm
London County Council (wzór oznaki 1914-1953).
Bury Fire Brigade, wkład
BMB 1940.
Z powodu dość tolerancyjnego podejścia do jakości
hełmów przeznaczonych dla formacji innych niż wojsko, spotkać możemy różne
wariacje omówionych powyżej modeli, obejmujące wkłady, podpinki, nity...
Warto na chwilę zatrzymać się przy podpinkach.
Specjalnie dla OC opracowano dwa nowe modele: chin strap MkIIA oraz odmianę,
której oznaczenia niestety nie znam. Pierwszy z zewnątrz nie odróżniał się w
zasadzie niczym od wersji wojskowej MkII, jednak miał sprężynki wykonane z
magnetycznego drutu.
Podpinki MkIIA oznaczano różnymi symbolami, z których najpopularniejsza jest gwiazda.
Jest to najprawdopodobniej model przeznaczony dla brytyjskich hełmów OC, a nie do hełmów kanadyjskich, jak można przeczytać gdzieniegdzie. Pasuje tylko do zawieszek podpinki w odmianie MkIII.
Poniżej zaprezentowaliśmy tabelę ze skrótami nazwy służby, które spotkać można na hełmach brytyjskiej OC (prosimy o pomoc w uzupełnieniu listy).
|
A - Ambulance |
GIO – Gas
Identification Officer |
RP/G - Repair Party
Gas |
|
AFS – Auxiliary
Fire Service |
HG – Home Guard |
RP/R - |
|
ARP – Air Raid
Precautions |
IO – Incident
Officer |
RPW – Repair Party
Water |
|
ATS – Auxiliary
Territorial Service |
LFB – |
SC – Special
Constable |
|
CD - Civil Defence |
LDV – Local Defence
Volunteers |
SFP – Supplementary
Fire Party (od VIII 1941r. - FG) |
|
CFO – Chief Firemen
Officer |
M – Messenger |
SP – Stretcher
Party |
|
CPO – Central Post
Office |
MMFB – Morris Motor
Fire Brigade |
TRAM – Tram Staff |
|
DC –
Decontamination Party |
NFS – National Fire
Service |
VV - Warden |
|
DOCTOR |
OC – Observer
Corps |
W – Warden |
|
DW – District
Warden |
POLICE |
WAAF – Woman’s
Auxiliary Air Force |
|
FAP – First Aid
Party (First Aid Post) |
R – Rescue, heavy
rescue |
W ARP – Warden Air
Raid Precautions |
|
FG – Fire Guard
(do VIII 1941r - SFP) |
ROC – Royal
Observer Corps |
WLA – Women’s Land
Army |
|
FOOD |
RP – Repair Party |
WR Police – War Reserve
Police |
|
FW - Fire Watcher |
RP/E - Repair Party
Electricity |
|
Kilka przykładów oznaczeń na hełmach (Aaron’s
Col., UK).
Klasyczny przykład hełmu „strażnika” (W – warden). Czarny hełm z białymi literami oznaczał szeregowego członka straży, natomiast te, w odwrotnej kombinacji – oficera. Producent czerepu oraz wkładu BMB, 1941r
Kolejny, bardzo interesujący, przykład oznakowania.
fot. Czarek
Hełm z fartuchem ochronnym, używany w straży pożarnej.
fot. Czarek
Równocześnie z produkcją, nazwijmy ją „regulaminową”, w obliczu stałego niedoboru ochronnych nakryć głowy, niektóre prywatne zakłady przystąpiły do produkcji komercyjnej. Czerepy wykonywane były z różnego rodzaju materiałów: od stali, poprzez bakelit, by skończyć na skórze, czy fibrze. Hełmy te często wzorowały się na wzorach bojowych, jednak powstały także konstrukcje bardzo oryginalne. Spotkać można w nich przeróżne wariacje wyposażenia wewnętrznego oraz podpinki. Jakość wykonania poszczególnych modeli była bardzo różna.
Hełm przeznaczony dla OC, wykonany z
„miękkiej” (magnetycznej) stali, wyposażony w maksymalnie uproszczony, piankowy
wkład (tutaj niekompletny).
Hełm bakelitowy wykonany przez firmę PLASFORT, jednego z najbardziej popularnych hełmów tego typu. Wg niektórych tego rodzaju nakrycia głowy używane były przez pracowników produkujących amunicję, oraz zajmujących się elektrycznością.
fot. Czarek
Dwa kolejne przykłady hełmów komercyjnych. Z lewej (wkład C.S.&W. 1940) egzemplarz najbardziej popularny, o dosyć niskiej jakości wykonania, natomiast z prawej (wkład BMB 1940) hełm pochodzący z firmy DUNN, wytwórcy kapeluszy, który przeznaczony był dla bardziej wymagających klientów. Użyto materiałów lepszej jakości, powierzchnia czerepu została wygładzona, a do wkładu dołączono kartonowo-filcową „myckę”, mającą poprawić komfort użytkowania hełmu.
Hełm Cromwell. Wykonany z fibry zapewniał zaledwie minimalną ochronę, jednak - wśród latających dachówek – zapewne bezcenną
Świetny przykład hełmu skórzanego (Aaron’s Col., UK).
Thanks, Aaron!
========================================================================================================